Μνήμη Κωνσταντίνου Αρμενόπουλου, Αγιογράφου

Πέρασε ένας χρόνος από τότε που "έφυγε" ο Κώστας, αν και ο ίδιος θα ήθελε να γράψω "από την κοίμησή του".

Τον γνώρισα το 1980, όταν ήμουν σπουδαστής στη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία. Ήξερα ότι ήταν υποψήφιος της Χριστιανικής Δημοκρατίας, με τη Συμμαχία στα Γιάννενα. Μια παρέα φίλων βρισκόμαστε μαζί του στο τσιπουράδικο του Τσοκάνη και τον ακούγαμε.

Πήγαινα μαζί του στον Καστανώνα (καμάρωνε που ήταν Ζαγορίσιος) και στα μοναστήρια γύρω από τα Γιάννενα, με τη βέσπα του. Θυμάμαι που από ένα μοναστήρι του είχαν παραγγείλει τους Ευαγγελιστές για τον Επιτάφιο. Πήγαμε μαζί, είδε το χώρο και με ένα ρώσικο φωτόμετρο πήρε μετρήσεις. Μετά από μέρες τον βρήκα στο δώμα που αγιογραφούσε, με κλειστά τα παράθυρα, για να πετύχει χρώματα φωτεινά για το χώρο που θα μπαίναν οι εικόνες, ενώ είχε μεγάλο πρόβλημα με τα μάτια του! Όταν τις πήγε στο μοναστήρι είπαν πως... ζητάει λίγα για τη δουλειά που έκανε. "Μα δεν το κάνω για τα λεφτά".

Έτσι ήταν αφιλοκερδής, ελεύθερος χρημάτων και δεσμεύσεων. Ένας άνθρωπος που σε έβλεπε στα μάτια και σου έλεγε την αλήθεια. "Ματάκια μου..." ήταν η προσφιλής του έκφραση...

Χαθήκαμε για λίγα χρόνια. Παντρεύτηκε, έγινε πατέρας...

Ξανασυναντηθήκαμε αρχές του 1990. Μου τηλεφωνούσε ή τον έβλεπα τα καλοκαίρια που περνούσα από τα Γιάννενα. Ήρθε και δυο - τρεις φορές στο σπίτι μου στην Αθήνα και στον Πελεκάνο, στο χωριό της Αναστασίας.

Καμιά φορά με έπαιρνε τηλέφωνο ή μου έστελνε κανένα γράμμα για να με "μαλώσει". Όπως τότε που έμαθε ότι έγινα σχολικός σύμβουλος... Μου έστελνε κανένα σχέδιο ή κάποιο χαρακτικό, για μένα και το Μπάμπη και τη Βούλα, έτσι σε ανάμνηση... από τα Γιάννενα. Εγώ του έστελνα "αντίδωρο" κανένα εργαλείο για να φτιάχνει τα μουσικά όργανα με τα οποία είχε καταπιστεί τα τελευταία χρόνια, μιας και τα μάτια του δεν τον βοηθούσαν στο να αγιογραφεί.

Τις εικόνες που μου έφτιαξε δεν τις έχω σαν "έργα τέχνης" ξέρω πως έχουν φτιαχτεί από Θείο Έρωτα!

Μίλησα στο τηλέφωνο μαζί του μερικές βδομάδες πριν φύγει. Με πήρε εκείνος, για να με χαιρετήσει, "δεν είμαι καλά ματάκια μου". Είχα σκοπό να πάω το καλοκαίρι να τον δω, δεν πρόλαβα...

Όλοι όσοι τον γνωρίσαμε και τον αγαπήσαμε θα τον θυμόμαστε πάντα ορθόδοξο, αριστερό, ανιδιοτελή, ιδιόρυθμο, μοναχικό, αληθινό, ευσεβή, ανθρώπινο, μακριά από τις εξουσίες και τα κυκλώματα, να βιώνει πόνο και να δίνει παρηγοριά, να αγιογραφεί, να γράφει δηλαδή το "ευαγγέλιο των αγραμμάτων"...

Για τους "μασκαράδες"...

Οι μεταμφιέσεις ως έθιμα...

Γύρω στο 2000 π.Χ. εμφανίζονται μεταμφιέσεις στην Ασία, και συγκεκριμένα στη Μεσοποταμία και τη Βαβυλώνα. Στον Ελλαδικό χώρο από την Αρχαϊκή εποχή και μετά εξαπλώνεται η Διονυσιακή λατρεία με διάφορες γιορτές: Διονύσια, Κώμοι, Λήναια, Ανθεστήρια. Κάποια στοιχεία τους: οι μεταμφιέσεις, οι χοροί, η οινοποσία, και η ευθυμία που γενικευόταν και έφτανε σε επίπεδα παροξυσμού.
Κατά τούς Ρωμαϊκούς χρόνους οργανώνονται γιορτές προς τιμή του Βάκχου, του Κρόνου, τα Λουπερκάλια και τα Σατουρνάλια. Πρόκειται για συνδυασμό της λατρείας Θεών και της ανάγκης για ψυχαγωγία μέχρι ακολασίας.
Στη Βυζαντινή εποχή εμφανίζονται οι καλένδες με γιορτές και μεταμφιέσεις.
Στη Νεότερη Ελλάδα, κυριαρχούν οι μεταμφιέσεις και η προσωπιδογραφία, κυρίως στη Βόρειο Ελλάδα. "Αι Απόκρεω πανηγυρίζονται πανδήμως και μεγαλοπρεπώς" και συνδέονται άμεσα με τις Βυζαντινές Καλένδες.

Στη Δυτική Μακεδονία και ειδικότερα στα χωριά του Βόιου της Κοζάνης και στην Καστοριά, μεταμφιέσεις ("καρναβάλια") γίνονται την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια.

Τα λένε"μπουμπουσιάρια" ή "ρουγκατσιάρια". Μπουμπουσιάρια τα λένε κυρίως στη Σιάτιστα και τα γύρω χωριά, καθώς και στα Βλαχοχώρια των Γρεβενών. Ως ρουγκατσιάρια είναι γνωστά σ' ολόκληρο τον υπόλοιπο νομό Κοζάνης, στην Καστοριά κλπ. Στην τελευταία αυτή μάλιστα αποκαλούνται ειδικότερα ρογκουτσάρια και γίνονται στις 7 και 8 του Γενάρη δηλ. τ' Αη-Γιαννιού. Στη Σιάτιστα τα μπουμπουσιάρια γίνονται την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια -κυρίως τα Θεοφάνεια- ενώ σ' όλα τα άλλα χωριά του Βοΐου μόνο την Πρωτοχρονιά. Εξαίρεση αποτελούν η Εράτυρα και ο Πελεκάνος. Εκεί το έθιμο το συναντούμε την επομένη της Πρωτοχρονιάς. Στην Κοζάνη, στη Νάουσα κι άλλες πόλεις της Δ. Μακεδονίας ίσχυαν τα ίδια, αλλά απ' την απελευθέρωση του 1912 και δώθε η συνήθεια να γίνονται καρναβάλια την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια ατόνισε σιγά - σιγά και επεκράτησε το ευρωπαϊκό έθιμο του αποκριάτικου καρνάβαλου. Το ίδιο συνέβη και στα Γρεβενά, όπου παλιά λεβεντόκορμοι νέοι φορούσαν φουστανέλες και κουδούνια την Πρωτοχρονιά.

Στα Βλαχοχώρια την παραμονή των Θεοφανείων οι διάφορες παρέες των μεταμφιεσμένων νέων αποτελούσαν συγκροτημένες παρέες, σχεδόν στερεότυπες πάντα: η νύφη, ο γιατρός, ο γκέκας, ο αρματωλός και ο σαλός (τρελός), που κατά κανόνα ήταν φορτωμένος με τα κουδούνια. Σε πολλά μέρη τα ρουγκατσιάρια έκαναν επισκέψεις και στα διπλανά χωριά κι όταν συναντιώτανε παρέες δύο χωριών πιανόταν από τα μπράτσα και, πηδώντας ζωηρά, χτυπούσαν τα κουδούνια με δύναμη, προσπαθώντας η κάθε παρέα να αναγκάσει τους αντιπάλους σε υποχώρηση.

Στη Σιάτιστα και αλλού οι μικροί μεταμφιεσμένοι γυρίζουν στα σπίτια ή σταματούν τους μεγάλους στο δρόμο και τραγουδώντας κάνουν έκκληση στα κουβαρντάδικα αισθήματά τους, ως εξής: "…και βάλε το χεράκι σου στην αργυρή σου τσέπη...".
Συνεχίζοντας μια μακραίωνη παράδοση από τη βυζαντινή εποχή τα χωριά Εράτυρα και Πελεκάνος, του Δήμου Άσκιου στο Βόιο της Κοζάνης, γιορτάζουν το καρναβάλι τους την Πρωτοχρονιά. Αρχίζοντας από την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, τα "σούρβα" το βράδυ της 30ης Δεκεμβρίου, ομάδες καρναβαλιών με σκεπασμένα πρόσωπα, τα "μπουμπουσιάρια", γεμίζουν χορεύοντας τους δρόμους και την πλατεία της Εράτυρας και του Πελεκάνου. Οι κάτοικοι των χωριών, κυρίως τα παιδιά και οι νέοι, μεταμφιέζονται, ντύνονται δηλαδή "μπουμπουσάρια". Τριγυρνάνε στους δρόμους του χωριού, επισκέπτονται τα σπίτια των κατοίκων και τρατάρονται (τους κερνούν ρακί και γλυκά). Με αυτό το έθιμο, τα παλιά τα χρόνια, θέλανε οι κάτοικοι να εξευμενίσουν τα πνεύματα και τα ξωτικά.
Το καρναβάλι κορυφώνεται το μεσημέρι της 2ης μέρας του έτους, με την παρέλαση των καρναβαλιών που γίνεται στο "Παζάρι", την ιστορική πάνω πλατεία της Εράτυρας και στον κεντρικό δρόμο – πλατεία του Πελεκάνου. Όλα αυτά πάντα με τη συνοδεία μουσικής. Τα "Μπουμπουσιάρια" της Εράτυρας και του Πελεκάνου είναι ένα από τα πιο ζωντανά και διακρινόμενα για τον αυθορμητισμό και το χιούμορ τους καρναβάλια της Δ. Μακεδονίας.

Οι μεταμφιέσεις ως τρόπος ζωής...

Σήμερα όλο και πιο συχνά συναντάς "μασκαράδες". Χάθηκε πια το ξάφνιασμα αφού όλο το χρόνο και όχι μόνο στις Απόκριες οι μασκαρεμένοι ζουν ανάμεσά μας. Μην προσπαθείς να τους ξεχωρίσεις. Το κακό είναι να τους δεις στον καθρέφτη...